Συνέντευξη Γιώργου Περδίκη στην εφημερίδα Καθημερινή

1. Οι ευρωεκλογές, σχεδόν αναπάντεχα, έχουν προσλάβει μια άλλη διάσταση, λόγω FOCUS, με την εντύπωση ότι ολοένα και περισσότεροι ψηφοφόροι αποστασιοποιούνται από την εκλογική διαδικασία θεωρώντας ότι το κομματικό τοπίο όζει πλήρους σήψης και αναξιοπιστίας. Έχουν πλέον χάσει οριστικά το στοίχημα τα κόμματα;

Πρώτον, δεν νομίζω ότι μπορεί κανείς να μιλά για «αναπάντεχο» σε ότι αφορά την υπόθεση FOCUS. Πρόκειται για μια ιστορία που είναι από καιρό γνωστή. Εμείς ως Οικολόγοι δεν περνούσε εβδομάδα να μην μιλήσουμε γι’ αυτήν τους τελευταίους μήνες. Άρα μάλλον ως πρόφαση χρησιμοποιείται από κάποιους για να δικαιολογήσουν την αποχή τους, η οποία στις παρούσες συνθήκες δεν είναι τίποτα παραπάνω ή λιγότερο από συνενοχή. Σκεφτείτε το απλό: Η υπόθεση FOCUS αφορά τα δύο μεγάλα κόμματα. Γιατί λοιπόν ομιλείτε γενικώς για «κόμματα»; Δεν είναι όλα τα δάκτυλα της παλάμης ίδια, ούτε όλα τα χέρια λερωμένα. Δεύτερον, ρωτάτε αν τα κόμματα έχουν χάσει το στοίχημα. Μα ποιο στοίχημα; Της εξουσίας; Όχι βέβαια. Όσοι πολίτες κι αν αποστασιοποιηθούν δεν πρόκειται να ενοχληθούν τα κόμματα εξουσίας αν δεν χάσουν από αυτό που τους καίει: την εξουσία. Να τους κουρέψουμε τα ποσοστά λένε κάποιοι. Ε και; Αν η μείωση των ποσοστών  των κομμάτων εξουσίας δεν συνεπάγεται αύξηση της δύναμης όσων πολιτικών θεωρούνται από το σύστημα αντικαθεστωτικοί, ακτιβιστές ή εναλλακτικοί, τότε για τα συστημικά κόμματα αυτή η μείωση είναι «κώνωψ επί κέρατος βοός εκάθητο», δηλαδή αμελητέα και ασήμαντη. Μόνο λοιπόν αν η δυσαρέσκεια μετατραπεί σε οργή και η οργή δύναμη σε όσους αντιστάθηκαν και αντιστέκονται στο σύστημα, τότε μόνο θα γίνει η ανατροπή. Για μένα η αποστασιοποίηση των ψηφοφόρων και η αποχή τους, ισοδυναμεί με πολιτικό αυνανισμό.

2. Γιατί η Βουλή καθυστέρησε τόσα χρόνια στην υιοθέτηση των συστάσεων της Επιτροπής GRECO του Συμβουλίου της Ευρώπης κατά της διαφθοράς, που τώρα παρουσιάζονται ως ο από μηχανής θεός; Και θα είναι η δια νομοθεσία υιοθέτηση τους ένα πρώτο βήμα για αποκατάσταση του κύρους της πολιτικής στην Κύπρο;

Η Βουλή καθυστέρησε χρόνια (και ακόμα καθυστερεί) στην υιοθέτηση των συστάσεων της Επιτροπής GRECO του Συμβουλίου της Ευρώπης κατά της διαφθοράς για ένα και μοναδικό λόγο: Γιατί δεν αποτελείται στην πλειοψηφία της από βουλευτές των Οικολόγων. Εάν ήμασταν οι Οικολόγοι πλειοψηφία, οι συστάσεις της GRECO θα είχαν προ πολλού υιοθετηθεί. Τι να κάνουμε. Αυτή είναι η σκληρή πραγματικότητα. «Από μηχανής Θεός» δεν είναι οι συστάσεις της GRECO. Έτσι παρουσιάζονται από όσους θέλουν να απεμπολήσουν τις βαριές τους ευθύνες για τη διαφθορά. Υιοθέτηση των συστάσεων της GRECO αμέσως, μπορεί ίσως να είναι μια νέα αφετηρία για το πρώτο βήμα, αν και εγώ πιστεύω ότι η συνταγή θεραπείας της διαφθοράς πρέπει να πάει πέραν των συστάσεων της GRECO (όπως προτείνει και η πλατφόρμα οργανώσεων ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ ΤΩΡΑ στην οποία μετέχει και το Κίνημα Οικολόγων Περιβαλλοντιστών).

3. Πως βγαίνει η πολιτική από το τέλμα μέσα στο οποίο βρίσκεται σήμερα, καθώς η πλειοψηφία του κόσμου θεωρεί ότι -ίσως με ελάχιστες εξαιρέσεις- από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας μέχρι και το τελευταίο επαγγελματικό στέλεχος σε κόμμα, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο μετέχουν στη διαπλοκή;

Αν έτσι πιστεύει η πλειοψηφία, δεν έχουμε υπόθεση. Γιατί ο κάθε λογικός, δίκαιος και σοβαρός πολίτης ξέρει ότι σε αυτό το φαγοπότι, το γλέντι της απάτης και της διαφθοράς, δεν μετείχε το Κίνημα Οικολόγων Περιβαλλοντιστών. Αν η πλειοψηφία των πολιτών της χώρας μας – ανεξάρτητα από το τι επιλέγουν να ψηφίσουν στο τέλος για τους δικούς τους λόγους ο καθένας – δεν είναι λογικοί, δίκαιοι και σοβαροί, τότε «αυτή η χώρα δεν σώζεται με τίποτα», που έλεγε παλιά ο αξεπέραστος Χάρι Κλυνν. Μόνο λοιπόν όταν οι πολίτες καταφέρουν να ξεχωρίζουν τα σάπια μήλα από τα καθαρά και μάθουν να στηρίζουν τους σωστούς πολιτικούς μπορεί η πολιτική να βγει από το τέλμα.

4. Η Ε.Ε. όπως την οραματίστηκε ο Μανέ απέχει κατά παρασάγγας με την Ε.Ε. όπως έχει διαμορφωθεί σήμερα. Του πλούσιου Βορρά και του φτωχού Νότου, των εκατομμυρίων ανέργων και της ανυποληψίας. Μπορεί η Ε.Ε. να αποκαταστήσει το κύρος της ενώπιον των πολιτών της και πώς;

Είναι πολύ δύσκολο να αλλάξει πορεία η Ευρώπη και να γίνει η Ευρώπη των λαών, της δικαιοσύνης και του πολιτισμού. Είναι το μεγάλο στοίχημα της γενιάς της νέας χιλιετίας. Δεν ξέρω αν θα το καταφέρουμε. Θα προσπαθήσουμε πάντως. Το πώς το ξέρουμε. Αν η Ευρώπη στηριχθεί στις πολιτιστικές αξίες της και όχι στην οικονομία των αγορών, αν παύσει να ανταγωνίζεται οικονομικά την Κίνα και τις ΗΠΑ κι αν επικεντρωθεί στην ενδυνάμωση της αλληλεγγύης και της ποιότητας ζωής, τότε υπάρχει ελπίδα.

5. Η εκλογική συνεργασία του Κινήματος Οικολόγων και του Κινήματος Σοσιαλδημοκρατών ΕΔΕΚ ήρθε για να μείνει και μετά τις ευρωεκλογές;

Η εκλογική συνεργασία Κινήματος Οικολόγων Περιβαλλοντιστών και Κινήματος Σοσιαλδημοκρατών ΕΔΕΚ δεν ήρθε από το πουθενά. Προϋπάρχουν κοινοί αγώνες και μακρές περίοδοι συστράτευσης. Οι προτάσεις μας – αν και διαφορετικές – συγκλίνουν. Οι ιδεολογικές αξίες είναι όμορες. Διαφέρουμε βέβαια, στην ιεράρχηση των πολιτικών και στην πολιτική πρακτική. Είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατον, να υπάρξει συγχώνευση ή συνένωση. Σίγουρα όμως έχουμε καταφέρει να πετύχουμε μια λειτουργική συνεργασία που αν συνεχίσει να είναι τόσο αγαστή και αρμονική, είμαι βέβαιος ότι θα έχει συνέχεια και μετά τις εκλογές. 

6. Υπάρχουν μερικά ζητήματα ιδιαίτερα ευαίσθητα στις σύγχρονες ευρωπαϊκές κοινωνίες, που στην Κύπρο προσπερνούνται από τη Βουλή μέχρι σημείου που να εκτίθεται η χώρα και όταν φτάσει ο κόμπος στο χτένι σπεύδετε οι βουλευτές να τα ψηφίσετε, όπως π.χ. το Σύμφωνο Συμβίωσης, η καύση των νεκρών ή τα αμπελοπούλια που έφτασαν σε σημείο να «κλέβουν» κομματικές κάλπες..!  

Ναι έχετε δίκαιο. Σε αυτά τα θέματα η Κύπρος παραμένει σε ένα πολιτικό μεσαίωνα. Τα πολιτικά κόμματα, ιδιαίτερα αυτά της εξουσίας, αντί να προωθούν την αναγέννηση και τον εκσυγχρονισμό, τείνουν να συντηρήσουν την ίδια κατάσταση. Δεν διαθέτουν την τόλμη που χρειάζεται και την ενέργεια για να προχωρήσει η χώρα μας σε άλλα επίπεδα πολιτικού πολιτισμού.

Η άρχουσα αποχή

Φίλοι και φίλες, συναγωνιστές Οικολόγοι,

Έχουμε την ισχυρή άποψη ότι η σημασία των Ευρωεκλογών δεν έγινε ακόμα πλήρως κατανοητή από πολλούς συμπατριώτες μας. Το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση αποδείχθηκε κατώτερη των προσδοκιών μας, η δίκαιη απογοήτευση από τη στάση των Ευρωπαίων εταίρων μας στο Κυπριακό, η σκληρή στάση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας όταν η Κυπριακή Οικονομία χρειάστηκε στήριξη λόγω και των δικών τους αποφάσεων, δικαιολογεί την αρνητική διάθεση πολλών πολιτών. Πολλοί σκέφτονται ότι η Ευρώπη «μόνο κακό μας κάνει» ή «βρίσκεται πολύ μακριά από την Κύπρο». Κάποιοι ίσως νομίζουν ότι η αποχή από τις Ευρωεκλογές, θα είναι μια τιμωρία για την άρχουσα και κυβερνώσα τάξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Κύπρου.

Η απουσία των Κυπρίων ψηφοφόρων από τις Ευρωεκλογές μόνο κακό θα προκαλέσει σε εμάς και στον τόπο μας. Όποιος κάνει αυτήν την επιλογή, αφήνει στα χέρια άλλων – όποιοι κι αν είναι αυτοί – το παρόν και το μέλλον το δικό του, των παιδιών του, της Ευρώπης ολόκληρης. Όποιος επιλέξει την αδιαφορία και την αποχή (για οποιοδήποτε λόγο) επιλέγει να ενισχύσει εκείνους τους οποίους χαρακτηρίζει η δυνατή οργάνωση, η κομματική πειθαρχία ή ο ιδεολογικός φανατισμός, δίνει χώρο για να ενισχυθούν και να κυριαρχήσουν όσοι έχουν την οικονομική δύναμη.

Λοιπόν, ο κάθε συνετός και υπεύθυνος πολίτης πρέπει να αποκλείσει ευθύς εξαρχής από τις επιλογές του την αποχή. Η αποχή δεν είναι διαμαρτυρία. Η αποχή είναι συνενοχή.  Η αποχή ευνοεί τους υφιστάμενους ισχυρούς κομματικούς μηχανισμούς και ενισχύει την εξουσία. Ακούγεται περίεργο αλλά είναι αληθινό. Η αποχή, ως πράξη τάχα διαμαρτυρίας, ενισχύει τα κόμματα της εξουσίας. Όσο περισσότερο απέχουν από τις εκλογές όσοι δεν έχουν παρωπίδες και όσοι σκέφτονται ελεύθερα, τόσο περισσότερο θα καθορίζεται ποιοι μας κυβερνούν και ποιοι μας αντιπροσωπεύουν, από τους κομματικά φανατισμένους και σιδεροκέφαλους ψηφοφόρους.  Τα κόμματα από την άλλη, αφού θα πρέπει να συσπειρώνουν τους κομματικούς τους ψηφοφόρους και όχι να μιλήσουν με την κοινωνία και να πείσουν με τα επιχειρήματα τους και τις πολιτικές τους προτάσεις ελεύθερα σκεπτόμενους πολίτες, θα στραφούν προς τον κομματικό φανατισμό και στην περιχαράκωση των ψηφοφόρων τους.

Οι θέσεις των κομμάτων γίνονται έτσι πιο μονοκόμματες και φανατικές, τείνουν να χωρίζουν και να φανατίζουν τους οπαδούς τους και βεβαίως οι κατάλληλοι υποψήφιοι γι’ αυτό δεν είναι οι νούσιμοι (που προφανώς υπάρχουν σ’ όλα τα κόμματα) αλλά οι υποψήφιοι που θέλουν και μπορούν να φανατίσουν το κομματικό τους ακροατήριο. Άρα αυτοί που θα εκλέγονται και θα μας διοικούν ή θα μας εκπροσωπούν δεν θα είναι πλέον έστω οι καλύτεροι των κομμάτων, αλλά οι χειρότεροι από αυτούς που πάντα εξυπηρετούν τους απατεώνες και τα λαμόγια.

Βλέπετε ότι τελικά με την αποχή μόνο κακό φέρνουμε στην πολιτική και στον τόπο, στην Κύπρο και στην Ευρώπη. Δεν πρέπει να είμαστε συνυπεύθυνοι σε αυτό το κακό. Δεν θα αφήσουμε ατιμώρητους τους κλέφτες και λωποδύτες να χαίρονται για τη δική σας αποχή και απουσία. Η κατάσταση στο Κυπριακό, στην αξιοποίηση του φυσικού αερίου και στην Κυπριακή οικονομία είναι κρίσιμη. Αυτές οι εκλογές θα καθορίσουν την εξέλιξη αυτών των κρίσιμων θεμάτων. Ας μην μείνουμε κι άλλο απαθείς θεατές. Η αποχή στηρίζει και ενισχύει την άρχουσα και κυβερνώσα τάξη πραγμάτων.

Καλή Ανάσταση.

Ομιλία Γενικού Γραμματέα Κινήματος Οικολόγων Περιβαλλοντιστών κ. Γιώργου Περδίκη στο Παγκύπριο Συνέδριο του Κινήματος

13 Απριλίου 2014, Ξενοδοχείο Κλεοπάτρα, Λευκωσία

Συναγωνίστριες και συναγωνιστές Οικολόγοι,

Με ιδιαίτερη χαρά σας καλωσορίζω στο σημερινό έκτακτο συνέδριο του Κινήματος Οικολόγων Περιβαλλοντιστών. Ιδιαιτέρως καλωσορίζω ανάμεσα μας τον Χρίστο Δουλκερίδη, Υπουργό Τουρισμού και Οικισμού στην Ομόσπονδη Περιφέρεια των Βρυξελλών, σημαίνων στέλεχος του κόμματος των Γαλλόφωνων Βέλγων Πρασίνων.

Η τιμητική παρουσία του φίλου μας και μεγάλου φίλου της Κύπρου, Χρίστου Δουλκερίδη ανάμεσα μας, σηματοδοτεί την ενότητα του Ευρωπαϊκού Πολιτικού Οικολογικού Κινήματος και την αλληλεγγύη των απανταχού Ελλήνων.

Νιώθω ιδιαίτερα συγκινημένος με την παρουσία του κ. Δουλκερίδη ανάμεσα μας, αφού μας ενώνουν κοινοί αγώνες από τη δεκαετία του ’90, για την πρόοδο του Οικολογικού Κινήματος στην Κύπρο, στην Ελλάδα και στην Ευρώπη.

Αγαπητέ Χρίστο, να που βρισκόμαστε πάλι μαζί, λίγο πριν από την ώρα της λαϊκής κρίσης, την πιο κρίσιμη ώρα της Δημοκρατίας. Στις 25 Μαΐου οι Ευρωπαίοι πολίτες καλούνται να επιλέξουν σε ποιά Ευρώπη θέλουν να ζουν, ποιά Ευρώπη κληρονομούν στα παιδιά τους.

Κατά την άποψη μου στις 25 Μαΐου οι Ευρωπαίοι πολίτες και μαζί τους οι Κύπριοι πολίτες έχουν επιλογές. Πρώτα πρώτα έχουν την επιλογή της αδιαφορίας και της αποχής. Τι σημαίνει αυτό; Μα είναι ξεκάθαρο: όποιος κάνει αυτήν την επιλογή, αφήνει στα χέρια άλλων – όποιοι κι αν είναι αυτοί – το παρόν και το μέλλον το δικό του, των παιδιών του, της Ευρώπης ολόκληρης. Όποιος επιλέξει την αδιαφορία και την αποχή (για οποιοδήποτε λόγο) επιλέγει να ενισχύσει εκείνους τους οποίους χαρακτηρίζει η δυνατή οργάνωση, η κομματική πειθαρχία ή ο ιδεολογικός φανατισμός.

Ακόμα, όποιος επιλέγει να μην εξασκήσει το δημοκρατικό του δικαίωμα στις Ευρωεκλογές, δίνει χώρο για να ενισχυθούν και να κυριαρχήσουν όσοι έχουν την οικονομική δύναμη ή έχουν πρόσβαση στα μέσα ενημέρωσης. Προσωπικά, θα ήθελα ο κάθε συνετός και υπεύθυνος Ευρωπαίος πολίτης να αποκλείσει ευθύς εξαρχής από τις επιλογές του την αποχή. Η αποχή δεν είναι διαμαρτυρία. Η αποχή είναι συνενοχή. 

Υπάρχουν άλλες επιλογές; Βεβαίως και υπάρχουν. Υπάρχουν οι ακραίες επιλογές του νεοφασισμού και του εθνικισμού που αναβιώνουν σ’ ολόκληρη την Ευρώπη. Βλέπουμε δυστυχώς, σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες – δυστυχώς και στην Ελλάδα μας – να αναπτύσσονται πολιτικά κόμματα που προβάλλουν το ρατσισμό και τη ξενοφοβία, το φασισμό και τη δικτατορία, το μίσος και την αλαζονεία. Οφείλουμε όλοι οι δημοκρατικοί πολίτες, ανεξάρτητα από πολιτικό χρωματισμό, να αντισταθούμε στο νεοφασισμό και στον ακραίο εθνικισμό. Εμείς οι Πράσινοι της Ευρώπης, ιδιαίτερα, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με όλους όσους προάγουν το απάνθρωπο πρόσωπο του μίσους και της βίας, τους νοσταλγούς των φασιστικών καθεστώτων της εποχής του μεσοπολέμου, που οδήγησαν τους λαούς της Ευρώπης στο μεγαλύτερο αιματοκύλισμα της ιστορίας.

Όμως, για να είμαστε ειλικρινείς, η άνοδος των φασιστικών κινημάτων στην Ευρώπη δεν έρχεται από τον ουρανό, δεν είναι ιδιοτροπία της Ιστορίας, ούτε κληρονομιά των φαντασμάτων του αιματηρού παρελθόντος. Η νεοφασιστική στροφή μέρους του πληθυσμού της Ευρώπης είναι αποτέλεσμα της παταγώδους αποτυχίας των κατεστημένων πολιτικών κινημάτων, δηλαδή του πολιτικού συστήματος. Αυτή η καθολική απαξίωση – που είναι εν πολλοίς άδικη – αγγίζει δυστυχώς όλες τις πολιτικές δυνάμεις που μετέχουν στη λειτουργία της Δημοκρατίας.

Η αλήθεια βέβαια είναι ότι κανονικά θα έπρεπε να αποδοθούν οι κύριες ευθύνες σε αυτούς που κυρίως ευθύνονται για την κρίση των δημοκρατικών θεσμών, την οικονομική κρίση που μαστίζει τις χώρες του Ευρωπαϊκού νότου, τα ελλείμματα δημοκρατίας που χαρακτηρίζουν την πολιτική, σε εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο.

Διότι είναι οι κυρίαρχες πολιτικές του φιλελευθερισμού, της Μέρκελ και του Σόιμπλε, του Ντάισελμπλουμ και του Μπαρόζο, που έχουν αποτύχει να δώσουν απαντήσεις στα βασικά ζητήματα που απασχολούν τους Ευρωπαίους πολίτες. Αυτές οι πολιτικές, των φιλελεύθερων και συντηρητικών, πρέπει να τύχουν της αποδοκιμασίας των Ευρωπαίων πολιτών. Όλοι αυτοί, οι συντηρητικοί και φιλελεύθεροι, έχουν τεράστια ευθύνη για τη φτώχεια που απειλεί την Ευρώπη, την ενεργειακή πενία και την εξάρτηση, την ύφεση και την ανεργία. Ιδιαίτερα όσον αφορά την περίπτωση της Κύπρου, πρέπει να σημειωθεί και να υπογραμμιστεί ότι οι αποφάσεις των κυρίαρχων πολιτικών δυνάμεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Διεθνές Νομισματικού Ταμείου, ήταν άδικες, σκληρές και καταστροφικές.

Λέγοντας αυτό δεν θέλω επουδενί να μειώσω τις ευθύνες του ιθαγενούς συστήματος εξουσίας.

Πρέπει να θυμάστε πόσες φορές είχαμε προειδοποιήσει για τους κινδύνους της αλόγιστης και αχαλίνωτης ανάπτυξης. Οφείλουν όλοι να παραδεχθούν ότι ως Οικολόγοι είχαμε, σε χρόνο ανύποπτο, προειδοποιήσει για τους κινδύνους που δημιουργούσε η υπερτροφική επέκταση ορισμένων τομέων της Κυπριακής οικονομίας, όπως ο τομέας των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών ή ο τομέας της ανάπτυξης γης.

Όταν εμείς οι Οικολόγοι μιλούσαμε για την ανάγκη ομοιόμορφης ανάπτυξης και  προστασίας της πρωτογενούς και δευτερογενούς οικονομίας δηλαδή της γεωργίας, της κτηνοτροφίας, της αλιείας, της βιοτεχνίας, της παραγωγής ενέργειας κ.ο.κ, μέσω της εφαρμογής νέων οικολογικών και πράσινων πολιτικών, βασισμένων στις νέες τεχνολογίες, στην πληροφορική και στην καινοτομία, αντιμετωπιστήκαμε από το πολιτικό και οικονομικό  σύστημα με υπεροψία και άρνηση.

Οι ιδέες και προτάσεις μας για μια νέα πολιτική πράσινης ανάπτυξης, βιώσιμης και αειφόρου, με επίκεντρο τον άνθρωπο και τη φύση, χαρακτηρίστηκαν ως «ακραίες», «οπισθοδρομικές», «ουτοπικές». Σας θυμίζω ότι για δεκαετίες οι επικρατούσες αντιλήψεις σε κυβερνήσεις, κόμματα, τράπεζες, οικονομολόγους κλπ, εκφράζονταν μέσω συνθημάτων όπως: «ανάπτυξη δίχως όρια», «όσο πιο πολλά, τόσο πιο καλά», «σκέψου το, γίνεται», κ.ο.κ..

Η άρχουσα και κυβερνώσα τάξη δεν μας άκουσε. Έτρεχε με μανία, καβάλα στο αφηνιασμένο άλογο της αλόγιστης «ανάπτυξης», γοητευμένη απ’ τη μαγεία των αριθμών και τη γλύκα της κατανάλωσης των υλικών αγαθών.

Το χειρότερο όμως είναι ότι παρέσυραν το λαό μας σε αυτήν την κούρσα. Τον εκπαίδευσαν να αγαπά το εύκολο κέρδος, να θαυμάζει τον αθέμιτο πλουτισμό, να κολυμπά στον καταναλωτισμό, να ανέχεται τη διαφθορά. Τα χρόνια που οι άρχοντες μας αναπολούν ως τις καλές εποχές της ανάπτυξης, όταν τα κρατικά και προσωπικά ταμεία γέμιζαν με τα εύκολα κέρδη, ήταν οι εποχές που δημιούργησαν το σπάταλο κράτος, την αναξιοκρατία και την ανικανότητα, την ακόρεστη κερδοσκοπία των τραπεζών και μεγάλου μέρους των δημοσίων και ιδιωτικών επιχειρήσεων σε αυτήν τη χώρα.

Φίλοι και Φίλες Οικολόγοι,

Η παγκόσμια κρίση, είπε ο κορυφαίος διανοούμενος της εποχής μας Νόαμ Τσόμσκι, δεν είναι μόνο οικονομική, αλλά κυρίως είναι κρίση των αξιών.

Αν αυτό ισχύει μια φορά για την παγκόσμια κρίση, ισχύει δύο φορές για την περίπτωση της Κύπρου. Αν αναζητούμε λοιπόν την αλήθεια για τα βαθύτερα αίτια της οικονομικής καταστροφής, πρέπει κατά την άποψη μας να αναγνωριστούν τα γενεσιουργά αίτια της κρίσης και οι βαθύτερες αιτίες.

Κατά την άποψή μου, αυτό που πράγματι χρειαζόμαστε, στην Κύπρο αλλά και στο παγκόσμιο, είναι μια – de profundis – δηλαδή εκ βάθρων αλλαγή, που να αντικαταστήσει το κερδοσκοπικό και ανθρωποφάγο σύστημα της αλόγιστης και χωρίς όρια ανάπτυξης, με ένα νέο αειφόρο, βιώσιμο και φιλικό στον άνθρωπο και το περιβάλλον σύστημα αξιών, που να διέπει την πολιτική, την οικονομία και την κοινωνία.

Αλλά έχω την υποψία ότι και πάλιν η άρχουσα και κυβερνώσα τάξη δεν θα ανταποκριθεί στα μηνύματα μας. Διότι έτσι συνηθίζουν αυτοί που νιώθουν ότι είναι οι «μεγάλοι». Και όπως έγραψε και ο Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ στο αριστούργημα της παγκόσμιας λογοτεχνίας «Ο μικρός πρίγκιπας»: «…οι μεγάλοι αγαπούν τους αριθμούς. Αν πεις στους μεγάλους  ότι είδες ένα ωραίο σπίτι από τριανταφυλλιά τούβλα, με γεράνια στα παράθυρα και περιστέρια στη στέγη, δεν καταφέρνουν να σχηματίσουν την παραμικρή ιδέα για το σπίτι αυτό. Πρέπει να πεις στους «μεγάλους» ότι είδες ένα σπίτι που κοστίζει δέκα χιλιάδες χρυσές λίρες. Θα τους ακούσεις τότε να αναφωνούν: τι όμορφο που είναι αυτό το σπίτι!».

Αυτές είναι οι αξίες του κυρίαρχου κοινωνικού και πολιτικού συστήματος: Είναι αξίες υλικές, εφήμερες, εγωκεντρικές. Εμείς οι Πράσινοι πρέπει να αντιπροτείνουμε ένα καινούργιο αξιακό σύστημα, αειφόρο και βιώσιμο, δίκαιο και συλλογικό. Αυτή είναι η τεράστια συμβολή μας στο σύγχρονο κόσμο, στην Ευρώπη και στην Κύπρο.

Στην Κύπρο όπου όσα λίγα άφησε όρθια η Τουρκική κατοχή, ο εποικισμός και η παρατεταμένη διαίρεση του νησιού μας, τα ισοπέδωσε η κακοδιοίκηση, η διαφθορά και η ανικανότητα της άρχουσας και κυβερνώσας τάξης. Και ξέρετε τι είναι αυτά τα λίγα που ωστόσο για μένα είναι σημαντικά; Λέγονται αξιοπρέπεια, φρόνημα και ελπίδα. Αυτό που δεν κατάφεραν να πετύχουν οι «διεθνείς συνωμοσίες της CIA και του ΝΑΤΟ», αυτό που δεν πέτυχαν οι Αμερικανοί και οι Εγγλέζοι με το σχέδιο Ανάν, το κατάφεραν οι χρυσοκάνθαροι της πολιτικής και των οίκων ολιγαρχίας που οδήγησαν το λαό μας σε οικονομική και ιδεολογική εξαθλίωση.

Η Κυβέρνηση ένα χρόνο μετά την εφαρμογή του μνημονίου με την Τρόικα πανηγυρίζει γιατί υλοποιεί – με τις θυσίες του Κυπριακού λαού – το πρόγραμμα που επέβαλαν οι ξένοι δανειστές. Παίρνει και συγχαρητήρια από την κα. Λαγκάρτ και την κα. Μέρκελ. Χαίρονται που η Ιρλανδία και η Ελλάδα βγαίνουν στις αγορές, που σημαίνει ότι μπορούν να δανειστούν για να συντηρήσουν τα ίδια απατηλά όνειρα της διαρκούς κερδοσκοπίας και της συσσώρευσης του πλούτου στους ολίγους. Δεν βλέπουν τι συμβαίνει με τους ανθρώπους σ’ αυτές τις χώρες. Οι άνθρωποι – κι όχι οι λογιστικοί αριθμοί – εξακολουθούν να δυστυχούν και να ψάχνουν απεγνωσμένα για δουλειά ή πως θα σώσουν το σπίτι τους. Το σημαντικότερο όμως που αγνοείται – όχι τυχαία νομίζω – είναι ότι η περίπτωση της Κύπρου διαφέρει ουσιωδώς από αυτήν της Ιρλανδίας, της Ελλάδας και ακόμα απ’ την περίπτωση της Πορτογαλίας ή της Ισπανίας.

Η Κύπρος είναι η μοναδική χώρα απ’ τις χώρες του Ευρωπαϊκού νότου η οποία βρίσκεται υπό κατοχή μιας ξένης χώρας, της Τουρκίας και ζει ένα διαρκές πολιτικό δράμα. Στο λογαριασμό πρέπει να υπολογιστεί και η μεγάλη πρόκληση της ανακάλυψης των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην Κυπριακή ΑΟΖ και το κεφαλαιώδες ζήτημα της ορθολογικής αξιοποίησης τους.

Διότι κακώς θεωρείται από όλους σχεδόν ότι η ανάσταση μας θα έρθει αυτομάτως και ουρανοκατέβατη λόγω της εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου. Η χρεοκρατία που επιχειρούν να επιβάλουν στον Κυπριακό λαό μπορεί να έχει πολύ σοβαρές αρνητικές συνέπειες στο σύνολο των εθνικών μας θεμάτων.

Κρούω τον κώδωνα του κινδύνου για σχεδιασμούς που αποστερούν από τον Κυπριακό λαό τον πλήρη έλεγχο της διαχείρισης του ενεργειακού του κεφαλαίου ή ακόμα και για τον κίνδυνο να  βρεθούμε ενώπιον μιας ατιμωτικής και μη βιώσιμης διευθέτησης του Κυπριακού.

Φίλες και Φίλοι,

Διαβαίνουμε το δρόμο του μνημονίου, ανεβαίνουμε τον Κυπριακό Γολγοθά. Ας χρησιμοποιήσουμε τις ικανότητές μας και ας προστατεύσουμε τις αξίες μας. Οφείλουμε να δημιουργήσουμε μέσα στα στενά πλαίσια της λιτότητας, νησίδες ανάπτυξης. Αυτές οι νησίδες ανάπτυξης θα δώσουν δουλειά σε νέους ανθρώπους και κυρίως ελπίδα για ανάκαμψη και πρόοδο. Θα είναι ανάσες ελπίδας και προοπτικής μέσα στην ασφυξία που προκαλεί η ύφεση και η στασιμότητα της δανειακής σύμβασης. 

Αναγνωρίζουμε τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η κυπριακή οικονομία και το κυπριακό κράτος αυτή τη χρονική περίοδο. Είναι σαφές ότι μπήκαμε σε εποχή ισχνών αγελάδων. Άλλο πράγμα όμως είναι η οικονομική περισυλλογή και άλλο η μονόπλευρη και ισοπεδωτική λιτότητα. Άλλο το κούρεμα και άλλο ο αποκεφαλισμός.

Εμείς οι Οικολόγοι έχουμε προτάσεις, τις οποίες έχουμε καταθέσει με επαρκή επιστημονική τεκμηρίωση έναντι των αρχών. Είναι προτάσεις που προάγουν τη βιώσιμη, πράσινη και γαλάζια ανάπτυξη, έχουν χαμηλό περιβαλλοντικό κόστος και υψηλή κοινωνική αξία. Οι προτάσεις μας συνδέουν την οικονομική ανάπτυξη με την κοινωνία, την ευημερία των αριθμών με την ευημερία των ανθρώπων. Ιδιαίτερα έχουμε καταθέσει εισηγήσεις για έργα και προγράμματα που ανοίγουν δεκάδες θέσεις εργασίας στους τομείς των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, την ανακύκλωση, τη διαχείριση των αποβλήτων, την προστασία των οικοτόπων και του περιβάλλοντος, το βιώσιμο τουρισμό, την οικολογική και εναλλακτική γεωργία, κτηνοτροφία και αλιεία, κ.ο.κ.

Υπάρχουν τομείς δράσεων όπως π.χ. η προστασία και ευημερία των ζώων και η αντιμετώπιση των φαινομένων κακοποίησης τους, που μπορούν να προσφέρουν νέες θέσεις εργασίας, ιδιαίτερα σε νέους ανθρώπους. Ακόμα εισηγηθήκαμε την ενίσχυση προγραμμάτων έρευνας και εισαγωγής νέων τεχνολογιών.

Σε όλα τα πιο πάνω πρέπει να απαιτήσουμε με αποφασιστικότητα και πείσμα την ουσιαστική στήριξη από τα ταμεία της Ε.Ε. Η Ευρώπη δεν μπορεί να μας παραπέμπει σε ιδιώτες επενδυτές – όπως κάνει η Μέρκελ και ο Ντάισελμπλουμ – για να χρηματοδοτηθούν τα προγράμματα της αειφόρου και βιώσιμης ανάπτυξης. Η Ευρώπη που απαιτούμε μπορεί και πρέπει – με όχι και μεγάλη δαπάνη – να χρηματοδοτήσει την οικονομική Άνοιξη στην Κύπρο. Όπως λέει και ο παρών φίλος μας Χρίστος Δουλκερίδης «η οικολογία είναι μια υπέροχη ευκαιρία, ίσως η τελευταία ευκαιρία, να ξαναδώσουμε νόημα στην πρόοδο».

Φίλες και φίλοι οικολόγοι,

είναι επιτέλους αναγκαίο να κατανοήσουν οι κυβερνώντες ότι δεν μπορεί αυτός ο λαός – ο κουρεμένος, ο τσακισμένος και απογοητευμένος – να «σηκώσει το βλέμμα, το απ’ τα κλάματα θολό» και να ατενίσει το μέλλον με αισιοδοξία, αν δεν αποκτήσει την εμπιστοσύνη του πρωτίστως στον εαυτό του και επαγωγικά στην πολιτική και οικονομική του ηγεσία.

Ουσιώδης προϋπόθεση για την ανάκαμψη του αυτοσεβασμού και της εμπιστοσύνης του λαού μας, είναι η απόδοση δικαιοσύνης και η επίρριψη των ευθυνών σε όλους τους υπεύθυνους της τραγωδίας. Σε αυτήν την περίπτωση, δεν χωρεί «κλάδος ελαίας». Όσοι προβάλουν ως προτεραιότητα δήθεν, την ενότητα στο όνομα της ανάκαμψης της οικονομίας, ουσιαστικά οδηγούν την χώρα στην ατιμωρησία και στην απαξίωση. Μια τέτοια χώρα μπορεί να βρει επενδυτές για να ξεπουλήσει το δημόσιο πλούτο και τη φυσική κληρονομιά αιώνων, αλλά δεν θα βρει ποτέ τον εαυτό της, ούτε το δρόμο της για την ανάκαμψη και την αναγέννηση.

Δυστυχώς η πολιτεία και το πολιτικό σύστημα μέχρι σήμερα απέτυχαν να πείσουν ότι επιδιώκουν με συνέπεια, συνέχεια και αποφασιστικότητα, την απόδοση ευθυνών και την επικράτηση της Δικαιοσύνης. Οι εργαζόμενοι με τα μειωμένα εισοδήματα, οι εργαζόμενοι που δεν είναι πλέον εργαζόμενοι και δεν έχουν εισοδήματα, οι μακροχρόνιοι άνεργοι, οι στραγγαλισμένοι μικρομεσαίοι, οι ευάλωτες κοινωνικά ομάδες των πολύτεκνων, των μονογονεϊκών οικογενειών, των αναπήρων, των χαμηλοσυνταξιούχων κ.ο.κ., δεν μπορούν να καταλάβουν πως και γιατί όλοι αυτοί οι επώνυμοι κύριοι, όχι μόνο κυκλοφορούν ανάμεσα μας αλλά και προκαλούν με την πολυτελή και χλιδάτη ζωή τους. Φιγουράρουν πρώτοι και ωραίοι στα παράθυρα των εκπομπών των καναλιών και στα περιοδικά Life – Style, ποζάρουν δίπλα από τους υπουργούς (και ακόμα και δίπλα από τον ίδιο τον Πρόεδρο), αμέριμνοι και βέβαιοι ότι ο νόμος  δεν θα τους αγγίξει κι ότι γι’ ακόμα μια φορά – αυτοί οι βρώμικοι και λερωμένοι – θα «την βγάλουν καθαρή».

Σ’ αυτό κύρια ευθύνη φέρει το ίδιο το πολιτικό σύστημα. Οι πολίτες πιστεύουν ότι το πολιτικό σύστημα – οι πολιτικοί και τα κόμματα – συνδέονται άρρηκτα με το οικονομικό κατεστημένο που – εκτός ελάχιστον εξαιρέσεων – αποδείχθηκε ότι αποτελείται από μια συμμορία από λαμόγια, απατεώνες, κερδοσκόπους και τυχοδιώκτες.

Η δυστοκία των κομμάτων να αποδεχτούν τη διαφάνεια στην διακίνηση του πολιτικού χρήματος, προκαλεί. Αποφεύγουν να υιοθετήσουν τις συστάσεις της επιτροπής GRECO του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη διαφάνεια και τη διαπλοκή. Κουκουλώνουν υποθέσεις, όπως την πολύκροτη περίπτωση της εταιρείας FOCUS η οποία συνδέεται με τον κ. Βγενόπουλο που αποδείχτηκε ότι χρηματοδότησε την προεκλογική εκστρατεία υποψηφίων Προέδρων το 2008 μέσω των δύο μεγάλων κομμάτων. Στήνουν τείχη αδιαφάνειας για τα στοιχεία των εκροών καταθέσεων πριν από την απόφαση του Eurogroup και καλύπτουν πίσω από κεκλεισμένων των θυρών συνεδριάσεις, τους βασικούς ενόχους (ή υπόπτους αν θέλετε) της τραγωδίας.

Η επίκληση των νόμων (τα γνωστά περί προσωπικών δεδομένων και περί τραπεζικού απορρήτου), καθώς και η γνωστή μυθολογία της διασφάλισης της δικαστικής διαδικασίας, εμένα προσωπικά δεν με πείθουν πλέον. Ξέρετε γιατί; Γιατί δεν βλέπω στον ορατό ορίζοντα να ξεκινά αυτή η περίφημη ποινική διαδικασία εκ μέρους της πολιτείας. Για μένα, το πολιτικό και νομικό σύστημα παραμένει εκτεθειμένο απέναντι στους πολίτες, τη Δικαιοσύνη και την Ιστορία.

Απομένουν οι – κουρεμένοι και ακρωτηριασμένοι – Κύπριοι, να παρακολουθούν από τις διαρροές και τις κλειδαρότρυπες, διαδικασίες που θα έπρεπε να ήταν απόλυτα διαφανείς και οι οποίες προ πολλού θα έπρεπε να οδηγούσαν τους υπεύθυνους στη δικαιοσύνη. Δικαιοσύνη που δεν θα έπρεπε να αρκεστεί σε καταδίκη, αλλά και σε δεσμεύσεις περιουσιών και αναγκαστική επιστροφή των κερδών από τις απάτες και τα χρυσά bonus.

Φίλες και φίλοι,

Είναι ολοφάνερο ότι διαρκούσης της οικονομικής κατάπτωσης της χώρας, η διεκδίκηση μιας δίκαιης και βιώσιμης λύσης του Κυπριακού γίνεται δυσκολότερη.

Ως εκ τούτου εμείς ως Οικολόγοι είχαμε υποδείξει στον Πρόεδρο Αναστασιάδη ότι το εγχείρημα της επανέναρξης των διαπραγματεύσεων υπό συνθήκες μνημονίου και χρεοκρατίας εμπεριέχει κινδύνους. Είχαμε προβλέψει ότι οι Τούρκοι και ο διεθνής παράγοντας θα προβάλουν το δέλεαρ της οικονομίας επιζητώντας ανταλλάγματα και υποχωρήσεις. Αναμενόταν (και έτσι έγινε) ότι οι Τούρκοι θα παρουσίαζαν σκληρότερες θέσεις στο Κυπριακό! Ξέρουμε ότι ο Πρόεδρος Αναστασιάδης και η διαπραγματευτική ομάδα επέδειξαν μεγάλη ευελιξία στην προσπάθεια επίτευξης συμφωνίας σε ένα κοινό ανακοινωθέν. Φαίνεται ότι η Τουρκική αδιαλλαξία οδήγησε την προσπάθεια αυτή σε μια πορεία γεμάτη υποχωρήσεις. Φτάσαμε να αμφισβητούνται τα ψηφίσματα του ΟΗΕ και οι συμφωνίες ψηλού επιπέδου, τα οποία – για να πούμε την αλήθεια – αποτελούν οδυνηρή υποχώρηση των Ελληνοκύπριων και απέχουν από το διεθνές δίκαιο και τις αρχές της δικαιοσύνης και δημοκρατίας.

Μέχρι σήμερα – όπως και πάντα – σχεδόν όλες οι προσπάθειες στις διαπραγματεύσεις προσκρούουν στην Τουρκική αδιαλλαξία και επιμονή, η  οποία τροφοδοτείται πλέον σήμερα 1^ον) από την οικονομική αδυναμία και την εξάρτηση της Κύπρου και της Ελλάδας από την Τρόικα και 2^ον) από την ακόρεστη δίψα της Τουρκίας να ελέγξει την πλούσια σε κοιτάσματα υδρογονανθράκων Κυπριακή ΑΟΖ.

Η έναρξη των συνομιλιών στη βάση ενός επισφαλούς και αλλοπρόσαλλου κοινού ανακοινωθέντος μας προβληματίζει. Πρόκειται μάλλον για μια νέα ενδιάμεση συμφωνία μεταξύ των ηγετών των δύο κοινοτήτων που περιλαμβάνει μέρος των πρόσφατων απαράδεκτων απαιτήσεων των Τούρκων και σηματοδοτεί νέες υποχωρήσεις. Δυστυχώς αποδείχθηκε ότι υποχωρώντας διαρκώς, δεν μπορούμε να προσεγγίσουμε καν τη λύση του Κυπριακού, πόσο μάλλον να περιμένουμε ότι αυτή θα είναι δίκαιη και βιώσιμη.

Είναι καιρός ο Πρόεδρος Αναστασιάδης και το Εθνικό Συμβούλιο να δουν κατάματα την αλήθεια και να σταματήσουν να προσπαθούν να διακοσμήσουν το τέρας της Τουρκικής βουλιμίας, επιθετικότητας και αδιαλλαξίας. Αντί να προσπαθούν με διπλωματικούς ελιγμούς και συνεχείς υποχωρήσεις να συναντήσουν τις ολοένα και πιο επιθετικές θέσεις των Τούρκων, καλύτερα είναι να ασχοληθούν σοβαρά με την ουσία που είναι η αλλαγή των γεωπολιτικών δεδομένων και των συσχετισμών δυνάμεων στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.

Σε αυτόν τον τομέα σημειώνονται θετικές εξελίξεις. Η επιβεβαίωση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου, οι πρώτες θετικές ενδείξεις παρουσίας μεγάλων κοιτασμάτων πετρελαίου, το ενδιαφέρον μεγάλων εταιρειών με εμπλοκή ισχυρών κρατών κλπ, δημιουργούν νέες ευκαιρίες αλλά θα έλεγα και προκλήσεις και κίνδυνους.

Ανοίγει η Τουρκική όρεξη – κι όχι μόνο – για έλεγχο των ενεργειακών αποθεμάτων και των ευρύτερων ενεργειακών σχεδιασμών, που έχουν στρατηγικό χαρακτήρα (βλέπε αγωγούς φυσικού αερίου). Χρειάζεται πάρα πολλή προσοχή, μελέτη και προβληματισμός, χαρακτηριστικά που δεν ευδοκιμούν δυστυχώς στα μέρη μας.

Φίλες και φίλοι Οικολόγοι,

Οι Ευρωεκλογές ήταν (και παραμένουν) για τους Κύπριους Οικολόγους, μια ευκαιρία για ένα τεστ αντοχής. Η θεωρία της «χαμένης ψήφου» και η μεγάλη αποχή που χαρακτηρίζει αυτήν την ιδιαίτερη εκλογική μάχη, δημιουργούν για τους Κύπριους Οικολόγους ασφυκτικά διλήμματα και ανυπέρβλητες δυσκολίες.

Έστω και με δυσκολίες περάσαμε τα stress test των Ευρωεκλογών του 2004 και 2009. Οι συνειδητοί Οικολόγοι της Κύπρου, στήριξαν στις δύο προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις των Ευρωεκλογών τη συνέχεια της πολιτικής πορείας του Κινήματος, που προσφέρει στον τόπο και στο λαό μας μια εναλλακτική επιλογή και μια ελπίδα. Σ’ αυτές τις Ευρωεκλογές όμως, τα δεδομένα αλλάζουν. Η πρωτοφανής οικονομική κρίση που μαστίζει τον τόπο, με τις άμεσες και καθοριστικές επιπτώσεις σε όλα τα μεγάλα θέματα που απασχολούν τους πολίτες – από την καθημερινότητα της επιβίωσης, τη βιοπάλη, την υγεία, το περιβάλλον, τις κοινωνικές παροχές, ως την προοπτική επίλυσης του Κυπριακού και τη διαχείριση του φυσικού πλούτου της Κυπριακής ΑΟΖ – διαφοροποιεί το σκηνικό, ανοίγει νέες προοπτικές και μας θέτει ενώπιον καινούργιων προκλήσεων και απαιτήσεων. Για να ανταποκριθούμε στις σημερινές συνθήκες απαιτείται συνέργια, συνεργασία με όμορες πολιτικές  δυνάμεις και αποτελεσματικότητα. Οι πολίτες σήμερα βαρέθηκαν να ακούν εύηχα συνθήματα και μεγάλα λόγια. Απαιτούν – και έχουν δίκαιο – τα καθαρά και ξάστερα λόγια να έχουν και πρακτικό αποτέλεσμα.

Διεκδικούμε καθαρά και ξάστερα, τίμια και τολμηρά, λοιπόν τη ψήφο του λαού στις προσεχείς Ευρωεκλογές ως Οικολόγοι, για να παρουσιάσουμε τη δοκιμασμένη θέση του Κινήματος Οικολόγων Περιβαλλοντιστών απέναντι στα καθημερινά αλλά και στα μεγάλα προβλήματα του λαού και του τόπου της Κύπρου. Έχουμε υποχρέωση, τιμή και καθήκον, να ανταποκριθούμε – μαζί με τους συναγωνιστές και συναγωνίστριες της ΕΔΕΚ – στο αίτημα του λαού σε Ευρωπαϊκό επίπεδο για πρόταξη και προώθηση λύσεων στα προβλήματα του, αλλά και στην ενδυνάμωση εκείνων των πολιτικών που απέδειξαν – εδώ στην Κύπρο – ότι υπηρετούν τη χώρα και το λαό με τιμιότητα, με καθαρό και ξάστερο πολιτικό λόγο και πρακτική.

Διεκδικούμε τη ψήφο του λαού στις Ευρωεκλογές, για να συμμετάσχουμε στη μεγάλη προσπάθεια για μια άλλη Ευρώπη των λαών, των πολιτών, της κοινωνικής δικαιοσύνης και της Οικολογίας. Ελπίζουμε ότι οι πολίτες αυτής της βασανισμένης Ευρωπαϊκής χώρας θα αποδείξουν στην άρχουσα τάξη, στην Κύπρο και στην Ευρώπη, σ’ αυτούς που παίρνουν τις καθοριστικές αποφάσεις, ότι στη μικρή αυτή χώρα το όραμα και η ελπίδα, αλλά και το πείσμα και η αποφασιστικότητα, δεν χάθηκαν εντελώς κι ότι ακόμα παλεύουμε για λευτεριά, κοινωνική δικαιοσύνη, βιώσιμη ανάπτυξη αλλά και για τη συμφιλίωση του ανθρώπου με τον άνθρωπο και του ανθρώπου με τη Φύση.