Ομιλία στον ανοικτό διάλογο με Δεξαμενή Σκέψης ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ

«Κυπριακό: Χρειαζόμαστε επιτέλους στρατηγικό σχεδιασμό;»

 

Σάββατο, 20 Σεπτεμβρίου 2014, Δημοσιογραφική Εστία, Λευκωσία

Δεκαετίες συζητήσεων στη βάση της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας έφεραν μόνο υποχωρήσεις και παγίωση των κατοχικών δεδομένων. Οδήγησαν στην απογοήτευση τον Κυπριακό λαό και στην απομάκρυνση της πορείας λύσης του προβλήματος από τις αρχές της Δικαιοσύνης , της Ανεξαρτησίας  και του σεβασμού των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Όλα αυτά τα χρόνια η διαχείριση του Κυπριακού μένει στην επιφάνεια του προβλήματος. Ασχολείται με το αποτέλεσμα και όχι το αίτιον. Επικεντρώνεται στο καθημερινό και εφήμερο. Γίνεται μια διαχείριση πρόχειρη, τυχάρπαστη και βραχείας οπτικής, διαχείριση που δεν φτάνει στη ρίζα του προβλήματος. Εμείς πιστεύουμε ότι στη ρίζα του προβλήματος βρίσκεται ο δυσμενής συσχετισμός δυνάμεων. Αν δεν αλλάξει αυτό το δεδομένο, ότι κι αν συμβαίνει στην επιφάνεια δεν θα έχει ιδιαίτερη σημασία. Μάλιστα, όσο περνά ο χρόνος μπορεί ο συσχετισμός αυτός να γίνεται χειρότερος. Ο χρόνος δεν αξιοποιείται θετικά. Αφήνεται να παρέρχεται, αναπαράγοντας και παγιώνοντας τα κατοχικά δεδομένα. Η αντίληψη της Κυπριακής πολιτικής ηγεσίας στερείται διαχρονικά στρατηγικού βάθους. Η πολιτική διαχείριση του Κυπριακού είναι ανερμάτιστη και βραχύβια και στερείται οράματος. Χρειαζόμαστε μια νέα πολιτική διαχείρισης του Κυπριακού μακροχρόνια και διαρκή, η οποία να προσαρμόζεται στα καινούργια δεδομένα όπως διαμορφώνονται συνεχώς, χωρίς να παρεκκλίνει από το στρατηγικό στόχο. Όμως για να γίνει αυτό πρέπει πρώτα να καθοριστεί ένας κατά το δυνατόν συλλογικά αποδεκτός στρατηγικός στόχος.  Κατά την άποψη μου ο στόχος δεν μπορεί να είναι η ονοματολογία μίας πρότασης για το πολιτειακό σύστημα της χωράς μετά τη λύση ούτε βέβαια μια ακαθόριστου  περιεχομένου συνθηματολογία. 

Σήμερα – όπως και σε άλλες χρονικές περιόδους στην ιστορία του Κυπριακού – μπορούμε να μιλήσουμε για την εμφάνιση ενός πολιτικού παράδοξου. Δηλαδή παραδόξως συνυπάρχουν δυσμενείς συγκυρίες μαζί με θετικές προοπτικές. Κατά την άποψη μου η συγκυρία είναι πολύ κακή. Η Κύπρος και η Ελλάδα βρίσκονται σε δεινή οικονομική κατάσταση και η διαπραγματευτική τους δυνατότητα είναι πολύ περιορισμένη. Η μνημονιακή σύμβαση μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους γνωστούς κύκλους του διεθνή παράγοντα ως βρόγχος και ως μοχλός πίεσης για αποδοχή νόθας λύσης στο Κυπριακό με ικανοποίηση των Τουρκικών στρατηγικών σχεδιασμών. Ήδη πολλοί άρχισαν να μιλούν για τα οικονομικά οφέλη της οποιαδήποτε λύσης του Κυπριακού χωρίς να θέτουν τις αναγκαίες ρεαλιστικές προϋποθέσεις και χωρίς να παραδέχονται τις πραγματικές δυσκολίες της εφαρμογής ενός περίπλοκου και δυσλειτουργικού γραφειοκρατικού συστήματος διοίκησης της χώρας, που εμπεριέχει σοβαρούς κινδύνους για την ανεξαρτησία και τη δημοκρατία του λαού μας.

Από την άλλη, διαμορφώνονται καινούργιες συμμαχίες στην περιοχή και προοπτικές αλλαγής του συσχετισμού δυνάμεων. Η ανακάλυψη των κοιτασμάτων στην Κυπριακή ΑΟΖ, η προσέγγιση με το Ισραήλ, τα νέα δεδομένα στη σχέση Τουρκίας – ΗΠΑ, η εσωτερική αναταραχή στην Τουρκία, το Συριακό, οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, το Ιράν και το Ιράκ, έχουν διαφοροποιήσει το ειδικό βάρος της Τουρκίας. 

Μέχρι σήμερα τα γεωπολιτικά δεδομένα μελετούσαν βέβαια επιφανείς Κύπριοι επιστήμονες μέσα σε πανεπιστημιακές αίθουσες, σε εκδηλώσεις σαν την σημερινή, σποραδικά σε άρθρα στις εφημερίδες και σε σπάνιες παρεμβάσεις στα μέσα μαζικής ενημέρωσης.  Η πολιτική ηγεσία πολύ λίγο ως καθόλου παρακολουθούσε τις απόψεις των ειδικών μελετητών και επιστημόνων και πολύ πιο σπάνια τις υιοθετούσε. Αυτή την κατάσταση είχαμε πάντα ως Οικολόγοι καταδικάσει και ζητούσαμε την σύνδεση της επιστημονικής διανόησης για τα γεωπολιτικά ζητήματα με τα κέντρα λήψης αποφάσεων. Μονίμως ζητούσαμε την δημιουργία ομάδας στήριξης του Εθνικού Συμβουλίου από ειδικούς επιστήμονες κατάλληλους να γνωμοδοτήσουν επί θεμάτων Γεωπολιτικής και περιφερειακών σχέσεων. Θεωρούμε λοιπόν θετικό γεγονός την ανακοίνωση της συγκρότησης επιτέλους επιστημονικής ομάδας υπό την επωνυμία "Συμβούλιο Γεωπολιτικής Στρατηγικής" από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας για να συμβουλεύει κυβέρνηση, Βουλή, Εθνικό Συμβούλιο και κόμματα για τα θέματα που αφορούν την γεωπολιτική κατάσταση στον κόσμο και την περιοχή μας και πως επηρεάζουν τη διαχείριση του Κυπριακού. 

Όμως αν στο τομέα αυτό σημειώθηκε σχετική πρόοδος δεν μπορώ να πω ότι συμβαίνει το ίδιο στον πυλώνα της Δημοκρατικής νομιμοποίησης Επί σαράντα χρόνια γίνεται συζήτηση για το Κυπριακό στο επίπεδο των ηγεσιών των δύο κοινοτήτων και με ενεργό ρόλο εκπροσώπων της διεθνούς κοινότητας. Οι πολίτες (Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι), είναι ουσιαστικά απόντες. Είτε κρατούνται στο σκοτάδι και στην άγνοια, είτε ντοπάρονται με ψεύτικα συνθήματα και φανατικές ουτοπίες. Για μένα είναι ολοφάνερο ότι καμία λύση του Κυπριακού προβλήματος έχει ελπίδα επιβίωσης, εάν δεν τυγχάνει δημοκρατικής νομιμοποίησης. Η κατοχύρωση του θεσμού του δημοψηφίσματος είναι πολύ κρίσιμο εργαλείο για τη δημοκρατική νομιμοποίηση, δεν είναι όμως αρκετή. Οι πολίτες δεν μετέχουν στη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού και νιώθουν αποξενωμένοι. Προετοιμάζεται μια λύση στην απουσία αυτών που τους αφορά άμεσα.

Αυτή η διαπίστωση πρέπει να οδηγεί στο συμπέρασμα ότι κάτι πρέπει να αλλάξει. Διότι διερωτώμαι ποιες πιθανότητες βιωσιμότητας έχει ένα δοτό σύνταγμα στις συνθήκες του 21^ου αιώνα; Η χρήση του όρου «δοτό σύνταγμα» είναι μάλλον εμβληματική και καθόλου εξαντλητική. Παραπέμπει στο ιστορικό προηγούμενο και σε πικρές εμπειρίες του παρελθόντος που δεν μπορούν να αποτελούν μέρος του μέλλοντος.

Η προσπάθεια του Προέδρου Αναστασιάδη να υποχρεώσει τον Έρογλου να δεσμευτεί σε μια ξεκάθαρη αρχική δήλωση που να κατοχυρώνει τη μία και αδιαίρετη κυριαρχία, τη μία ιθαγένεια και τη μία διεθνή προσωπικότητα, είναι φανερό ότι απέτυχε. Έχει προχωρήσει προς λανθασμένη κατεύθυνση αφού με την κατάληξη στο κοινό ανακοινωθέν, έχει υιοθετήσει μια σειρά θέσεων των Τούρκων (στο όνομα της ισορροπίας), ενώ οι ασάφειες και οι αμφισημίες των κοινών ανακοινωθέντων Χριστόφια – Ταλάτ, μεταφέρονται στο διηνεκές. Δυστυχώς, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης έφτασε στο σημείο να υιοθετήσει τα λάθη της προηγούμενης πολιτικής και επιπλέον έχει καταστήσει έγγραφο αναφοράς, τις γνωστές απαράδεκτες συγκλίσεις του εγγράφου Ντάουνερ.

Η προσπάθεια για επίτευξη κοινού ανακοινωθέντος θα έπρεπε να περιοριστεί όπως είχε αρχικά συμφωνηθεί στο Εθνικό Συμβούλιο στα πλαίσια που καθορίζει η απόφαση 1251 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Εμείς ως Οικολόγοι επιμέναμε ότι το κοινό ανακοινωθέν έπρεπε να είναι μικρής έκτασης και να μην απομακρύνεται από τα πλαίσια της απόφασης 1251 του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Πρόσφατα πληροφορηθήκαμε ότι θα ξεκινήσει συζήτηση των βασικών θεμάτων όπως αυτά καταγράφηκαν στην πρώτη φάση των συνομιλιών. Γίνεται έτσι αποδεκτό ότι είναι δυνατόν να συζητηθούν ακόμα και εκείνες οι προτάσεις των Τουρκοκυπρίων που βρίσκονται σαφώς εκτός του συμφωνημένου πλαισίου. Στην ουσία πρόκειται για ακόμα μία υποχώρηση της ελληνοκυπριακής ηγεσίας. 

Κατ’ ακρίβεια είναι ίσως καιρός ο Πρόεδρος Αναστασιάδης και η πολιτική ηγεσία να βάλουν μία άνω τελεία στις διαπραγματεύσεις και να κάνουν εκ βαθέως αυτοκριτική και κριτική θεώρηση των πραγμάτων.

Για παράδειγμα σε πιο βαθμό υλοποιείται η πρόταση του Νίκου Αναστασιάδη προς τον κυπριακό λαό στη βάση της οποίας ανέλαβε το Φλεβάρη του 2013 την ηγεσία του; Ποια από τις πολιτικές του πρωτοβουλίες έχει πραγματοποιηθεί με επιτυχία; Που βαδίζει η λύση του Κυπριακού με μια Τουρκία στο απόγειο της δύναμής της και της αδιαλλαξίας της; Επιτρέπεται να συνεχίζουμε στον ίδιο δρόμο και με βάση την αρχή «business as usual»; 

Νομίζω πως ΟΧΙ. Η διαπίστωση ότι οι τακτικές επιλογές της Κυπριακής ηγεσίας έχουν διαχρονικά αποτύχει διαχρονικά οδηγεί στο συμπέρασμα ότι χρειαζόμαστε στρατηγικό σχεδιασμό. Το κυπριακό δεν μπορεί να είναι υπόθεση μίας κυβέρνηση και ενός κόμματος. Απαιτείται επιστημονικός σχεδιασμός και δημοκρατική νομιμοποίηση.  

Πρέπει να καταφέρουμε να δούμε το Κυπριακό πέραν από το κουτί – κλουβί, όπως αυτό καθιερώθηκε τα τελευταία  37 σχεδόν χρόνια. Πρέπει να εγκαταλείψουμε τη λογική «business as usual», γιατί οδηγεί το Κυπριακό, είτε σε τέλμα είτε σε περαιτέρω οδυνηρές υποχωρήσεις.

Πρέπει να σκεφτούμε με εναλλακτικό τρόπο, να απελευθερωθούμε από τις αγκυλώσεις των σαράντα χρόνων ατέρμονων και επιζήμιων συνομιλιών, να βγούμε από το κατεστημένο κουτί και με θάρρος να αντιμετωπίσουμε τις αληθινές πραγματικότητες.

Αν θέλουμε να είμαστε πραγματιστές και ρεαλιστές πρέπει να οραματιστούμε με τόλμη το αύριο αλλά κυρίως να σχεδιάσουμε ένα αναλυτικό και δομημένο πρόγραμμα υλοποίησης του οράματος. 

Ο δρόμος για μια ελεύθερη και δημοκρατική Κύπρο δεν είναι αδιάβατος. Δύσβατος και κακοτράχαλος είναι στα σίγουρα γι’ αυτό και απαιτείται προσπάθεια, αγώνας, εμμονή και επιμονή. 

Η ελεύθερη και δημοκρατική Κερύνεια δεν είναι ουτοπία. Είναι ένας στόχος που περιμένει να κατακτηθεί.