Ομιλία στο 10ο Παγκύπριο Συνέδριο

Δημοσιογραφική Εστία, Λευκωσία 12/10/2014

Συναγωνιστές συναγωνίστριες Οικολόγοι,

Συμπληρώνονται σε λίγες μέρες τα δεκαεννέα χρόνια από την ημέρα που ξεκίνησε η προσπάθεια για δημιουργία πολιτικού οικολογικού κινήματος στην Κύπρο (Οκτ. 1995). Σε εκείνη την πρώτη συγκέντρωση στο Intercollege δεν ήμασταν περισσότεροι από δύο δεκάδες από περιβαλλοντιστές και ενεργούς πολίτες που αναζητούσαμε πολιτική έκφραση απογοητευμένοι από τα κόμματα. Μας ένωνε η άδολη αγάπη για την πατρίδα μας, το περιβάλλον, τον πολιτισμό και τη φυσική κληρονομιά, που τσαλαπατούσαν οι πολιτικές και οικονομικές μπουλντόζες. Δεν αντέχαμε να ήμασταν θεατές ή περιστασιακοί διαμαρτυρόμενοι. Νιώθαμε ότι έπρεπε να αναβαθμίσουμε το ρόλο μας στην Κυπριακή κοινωνία, να πάρουμε μέρος στη διαμόρφωση του παρόντος και του μέλλοντος, να ακουστεί η φωνή μας. Ξέραμε από την αρχή ότι δεν είμαστε πολλοί και ακόμα ξέραμε από την αρχή ότι δεν θα γίνουμε ποτέ πολλοί. Δεν είχαμε ηγέτη, δεν είχαμε χρηματοδότη, δεν είχαμε προστάτη. Ήμασταν μία μικρή ομάδα νέων κάθε ηλικίας με ιδέες και ιδανικά. Και ξεκινήσαμε.

Περάσαμε δύσκολες ώρες και χρόνια. Πολλοί προέβλεψαν το γρήγορο τέλος του πράσινου πολιτικού πειράματος. Άλλωστε αυτό ήταν το αναμενόμενο σε μια χώρα με τις γνωστές ιδιάζουσες συνθήκες, όπου κυριαρχούσαν κατεστημένες πολιτικές και κόμματα για δεκαετίες. Δεν είναι τυχαίο και αξίζει να σημειωθεί το γεγονός ότι μέσα σε αυτά τα δεκαεννέα χρόνια, τουλάχιστον μία δωδεκάδα πολιτικών κινήσεων, αφού έκαναν τον μικρό ή μεγαλύτερο κύκλο ζωής τους, εξαφανίστηκαν από το πολιτικό προσκήνιο.

Οι Οικολόγοι επιβίωσαν και αυτό από μόνο του είναι ένας άθλος. Κι όχι μόνο επιβίωσαν αλλά – τηρουμένων των αναλογιών – κατάφεραν να διατηρήσουν ένα ψηλό ποσοστό συμμετοχής στο πολιτικό γίγνεσθαι, πολύ μεγαλύτερο από το εκλογικό τους ανάστημα. Πιστεύω ότι αυτό το επίτευγμα δεν είναι τυχαίο. Αποτελεί το αποτέλεσμα σκληρής δουλειάς και εμμονής στις αξίες και τα ιδανικά της πολιτικής οικολογίας.

Σήμερα καλούμαστε να ξανα-ξεκινήσουμε, να πάμε μπροστά πιο δυνατά, πιο διεκδικητικά, πιο πετυχημένα, στοχευμένα και ουσιαστικά. Οι συνθήκες σήμερα μπορεί να είναι και περισσότερο δύσκολες από το μακρινό 1995. Καθώς ξεκινάμε τις διεργασίες για το 10^ο Παγκύπριο Συνέδριο του Κινήματος Οικολόγων Περιβαλλοντιστών, οφείλουμε να καταγράψουμε τις παραμέτρους του σήμερα και με την ίδια αποφασιστικότητα και πίστη να χαράξουμε πορεία για το μέλλον του Κινήματος.

Η παρούσα Κεντρική Επιτροπή, της οποίας η θητεία ολοκληρώνεται με το 10^ο Παγκύπριο Συνέδριο, ανέλαβε μέσα σε μία πρωτοφανή κρίση για τον τόπο και το λαό μας. Λίγους μήνες πριν, η χώρα συγκλονίστηκε από το φοβερό κτύπημα της έκρηξης στο Μαρί. Το αποτέλεσμα ήταν να επιδεινωθούν οι ήδη επικίνδυνες οικονομικές συνθήκες και να ξεσπάσει μια πρωτοφανής πολιτική κρίση. Το καλοκαίρι του 2011 ζήσαμε μια λαϊκή εξέγερση που βρήκε το Κίνημα εντελώς απροετοίμαστο και ανέτοιμο. Το Κίνημα Οικολόγων Περιβαλλοντιστών παρέμεινε στη θέση θεατή, χωρίς να αναλάβει οποιαδήποτε πρωτοβουλία κινήσεων.

Η ηγεσία του Κινήματος κατάφερε με πολλή δυσκολία να μην ταυτιστεί με το πολιτικό κατεστημένο, το οποίο απότομα βρέθηκε να κατηγορείται για όσα είναι υπεύθυνο και που εμείς το κατηγορούσαμε για χρόνια. Δεν υπήρξε η κατάλληλη όμως βοήθεια από το μηχανισμό, το στελεχιακό προσωπικό και τη βάση. Όλα έμοιαζαν να πηγαίνουν από μόνα τους ή να καθοδηγούνται από κάποιους και το Κίνημα απλά κρατούσε επαφή με τα γεγονότα.

Ήταν αυτήν την εποχή που οι σχέσεις μας με την απερχόμενη Κυβέρνηση έφτασαν στο σημείο της απόλυτης εχθρότητας, κατάσταση που είχε επιπτώσεις στο Κίνημα και στα στελέχη του. Τεθήκαμε υπό διωγμό και καταδίωξη από την προηγούμενη Κυβέρνηση. Η απάντηση μας ήταν να σκληρύνει ακόμα περισσότερο η στάση μας απέναντι της. Το Κίνημα μετατράπηκε στον πιο σκληρό κριτή της Κυβέρνησης σε όλα τα θέματα με έμφαση την οικονομία, την κακοδιαχείριση, το κομματικό ρουσφέτι κλπ κλπ. Εκείνη την εποχή σταθήκαμε εμπόδιο και καταφέραμε να ανατρέψουμε πολλές αποφάσεις (αλλά όχι όλες) της Κυβέρνησης που με το πρόσχημα της πρόσκλησης επενδυτών επεδίωξε το περαιτέρω ξεπούλημα και την καταστροφή.

Η στάση μας απέναντι στην Κυβέρνηση αξιοποιήθηκε από την αντιπολίτευση στο βαθμό που της ήταν βολικό. Στις δημοτικές εκλογές τον Δεκέμβριο του 2011 οι Οικολόγοι έκαναν σε πρωτοφανή βαθμό συνεργασία με την ΕΔΕΚ και τον ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟ στην εκλογή Δημάρχων και κοινά ψηφοδέλτια (ιδιαίτερα στην Επαρχία Λεμεσού). Το αποτέλεσμα δεν δικαίωσε αυτές τις συνεργασίες αφού αποδείχθηκε ότι το μεγάλο κόμμα πάντα εκμεταλλεύεται το μικρό σε συνεργασία «μιας χρήσης». Χάθηκε μία έδρα σε δημοτικό συμβούλιο και μια δεύτερη που ήταν σε συνεργασία με ανεξάρτητους πολίτες. Θετικό στοιχείο η επακατάληψη της έδρας στο δημοτικό συμβούλιο Στροβόλου και η εκλογή του Δημάρχου Κερύνειας. Σημαντική είναι και η παρουσία μας σε κοινοτικά συμβούλια (π.χ. Καπούτι, Αγία Μαρινούδα, Άγιο Ερμόλαο κλπ κλπ).

Στη συνέχεια είχαμε το φιάσκο της προσπάθειας συνεργασίας των κομμάτων ΔΗΚΟ-ΕΔΕΚ-ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ- ΕΥΡΩΚΟ για τις προεδρικές εκλογές. Ως Οικολόγοι είχαμε προβλέψει την κατάληξη του εγχειρήματος και είχαμε προειδοποιήσει. Η στήριξη από ΔΗΚΟ και ΕΥΡΩΚΟ στον Νίκο Αναστασιάδη και η αντίστοιχη στήριξη της ΕΔΕΚ στην υποψηφιότητα Λιλλήκα, σήμανε το τέλος ακόμα μίας παράστασης στο χώρο του κέντρου. Έχοντας υπόψη τις εμπειρίες αυτές και λόγω της έλλειψης δημοκρατικής πλειοψηφικής επιλογής, το Κίνημα δεν τοποθετήθηκε στις προεδρικές εκλογές. Μετά την αναμενόμενη εν πολλοίς εκλογή του Νίκου Αναστασιάδη δεν αποδεχθήκαμε υπουργική θέση, ούτε τοποθέτηση σε ημικρατικούς οργανισμούς. Διατηρήσαμε όμως τη θέση του Επιτρόπου Περιβάλλοντος, την οποία ανέλαβε η μέχρι τις εκλογές Γενική Γραμματέας του Κινήματος Ιωάννα Παναγιώτου.

Η αποχώρηση της Ιωάννας Παναγιώτου από τη θέση του Γενικού Γραμματέα άφησε ένα μεγάλο κενό σε μια δύσκολη ώρα. Ο Άδωνις Γιαγκου, που ανέλαβε ως αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας, έπρεπε να συμμετάσχει σε πολλές λεπτές και κρίσιμες συνεδριάσεις της πολιτικής ηγεσίας το κρίσιμο δίμηνο του Μάρτη - Απρίλη 2013. Ταυτόχρονα σοβαρές και δύσκολες αποφάσεις έπρεπε να πάρει το Κίνημα έναντι των κοσμοϊστορικών για την Κύπρο εξελίξεων.

Την περίοδο αυτή πιστεύω ότι το Κίνημα κατάφερε να προσελκύσει καινούργιους υποστηρικτές και οπαδούς. Η κατάσταση οδήγησε στην ανάγκη αναμόρφωσης του Κινήματος για να μπορέσει να μετεξελιχθεί σε κάτι άλλο, πιο δυνατό, πιο μαζικό, πιο συμμετοχικό. Έγινε η προσπάθεια μέσω ενός εκτάκτου  συνεδρίου (Ιούνιος 2013) με πενιχρά αποτελέσματα. Δεν βρέθηκε η κατάλληλη φόρμουλα για να δημιουργηθούν οι κατάλληλες γέφυρες με την κοινωνία.

Πολύ σύντομα στραφήκαμε προς τα μέσα. Μία επιλογή που αποδείχθηκε λάθος. Το καταστατικό συνέδριο του Δεκεμβρίου αντί να λύσει προβλήματα, δημιούργησε καινούργια ή απλά ανέδειξε τα υφιστάμενα και τα μετέτρεψε σε πληγές.

Χωρίς να επουλωθούν οι πληγές αναγκαστήκαμε να μπούμε στις ευρωεκλογές. Αυτό έγινε μετά που απέτυχε η προσπάθεια μας να φέρουμε κοντά ΕΔΕΚ, ΣΥΜΜΑΧΙΑ και άλλους. Το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών δεν ήταν κακό για το Κίνημα και οι ουσιαστικοί αντικειμενικοί στόχοι επιτεύχθηκαν. Ήδη προχωρά η υλοποίηση της συμφωνίας συνεργασίας με τη λειτουργία γραφείων στις Βρυξέλλες και τη Λευκωσία, με επικέντρωση στα θέματα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σχέσεων και με την πρώτη αποστολή Οικολόγων στο Ευρωκοινοβούλιο.

Δυστυχώς σε όλο αυτό το διάστημα συνεχίστηκαν οι διαρροές στελεχιακού προσωπικού. Δυστυχώς συναγωνιστές που τιμήθηκαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο από το Κίνημα αποστασιοποιήθηκαν ή ακόμα βρέθηκαν και αντίπαλοι στο Κίνημα προκαλώντας σημαντική ζημιά. Νέοι άνθρωποι δυστυχώς δεν έκαναν το δεύτερο βήμα και να ενταχθούν στο Κίνημα.

Στην περίοδο αυτή και παρά την αλλαγή στην ηγεσία του κράτους, δεν υπήρξαν σοβαρές εξελίξεις στο Κυπριακό. Οι εξαγγελίες της νέας ηγεσίας αποδείχθηκαν στην πράξη κούφιες. Η πρόταξη του θέματος της Αμμοχώστου, η εμπλοκή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η απευθείας διαπραγμάτευση με την Τουρκία, η λειτουργία του θεσμού διαπραγματευτή (αντί του Προέδρου της Δημοκρατίας), η αποδέσμευση από τις υποχωρήσεις της προηγούμενης ηγεσίας και άλλα που ήταν προεκλογικές δεσμεύσεις και εξαγγελίες, εκφυλίστηκαν ή ξεχάστηκαν, με κατάληξη ένα κοινό ανακοινωθέν για επανέναρξη της ίδιας ατέρμονης και ατελέσφορης διαδικασίας.

Όσον αφορά τον πυλώνα των περιβαλλοντικών θεμάτων, την περίοδο αυτή έγινε μεγάλη προσπάθεια, μετά την κρίση του Μαρί, για στροφή στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, με εξάσκηση συστηματικής και μεθοδικής πίεσης προς τα κέντρα αποφάσεων. Παράλληλα έγιναν έντονες προσπάθειες να αντιμετωπιστούν μεγαλεπήβολα σχέδια επενδύσεων που έτειναν να παραγνωρίζουν την περιβαλλοντική πτυχή (π.χ. ανάπτυξη Κατάρ, αεροδρόμιο Λάρνακας, Λίμνη Πόλης Χρυσοχούς κλπ). Γενικά τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί οι πιέσεις για μείωση του περιβαλλοντικού ελέγχου και υποτίμηση του περιβάλλοντος, στο όνομα της ανάγκης για γρήγορη ανάπτυξη και προσέλκυση επενδύσεων. Την περίοδο αυτή είχαμε λοιπόν έξαρση του φαινομένου επεμβάσεων στις παραλίες (Πρωταράς, Σωτήρα, Πόλη Χρυσοχούς κλπ), εξάσκησης πίεσης σε περιοχές Natura (π.χ. Λίμνη Παραλιμνίου, Ακάμα, Ανδρολύκου κλπ) και υποβάθμιση του περιβαλλοντικού ελέγχου.  

Είχαμε διακριτή δράση σε κινητοποιήσεις κατοίκων για προστασία της ποιότητας ζωής τους από περιβαλλοντικούς κινδύνους π.χ. εργοστάσια Πέρα Χωριού Νήσου, Λιμάνι Λάρνακας, κεραίες κινητής τηλεφωνίας, αλλά και στο μεγάλο κεφάλαιο της ευημερίας και των δικαιωμάτων των ζώων.

Λάβαμε μέρος σε πολύ πετυχημένες διεθνείς εκστρατείες για τις κλιματικές αλλαγές, τα γενετικά τροποποιημένα, την παγκόσμια ειρήνη, την αποπυρηνικοποίηση και το χημικό αφοπλισμό.

Σημαντική προσπάθεια έγινε για κατάθεση προτάσεων και εισηγήσεων για μια εναλλακτική μορφή ανάπτυξης, με βάση το πλαίσιο της Πράσινης και Γαλάζιας ανάπτυξης. Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στις προτάσεις μας για τη γεωργία σε σχέση με την πολιτική πρόταση για ανάπτυξη του πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα της οικονομίας.

Στο μεταξύ στον περίγυρο και στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα τα πράγματα χειροτερεύουν. Κάνουν την εμφάνιση τους καινούργια κόμματα και κινήματα. Κάποια από αυτά μιλούν την ίδια γλώσσα μαζί μας και δημιουργείται σύγχυση. Κάποια άλλα είναι ακραία και προσελκύουν τους απογοητευμένους. Η απογοήτευση, η άρνηση και η αποχή κερδίζουν έδαφος. Τα μεγάλα κόμματα παίρνουν τα μέτρα τους και ετοιμάζουν αλλαγή του εκλογικού νόμου. Τα περιθώρια αναπνοής για το Κίνημα μας στενεύουν.

Ευτυχώς που ως Οικολόγοι δεν ακολουθήσαμε τη συνταγή «business as usual» και τολμήσαμε να ανοίξουμε την ατζέντα μας πέραν του συνηθισμένου. Δεν φοβηθήκαμε να πάρουμε θέση στα μεγάλα οικονομικά και κοινωνικά θέματα που προέκυψαν. Η τοποθέτηση μας ήταν φυσικό για όσους μας παρακολουθούν, να μας κατατάξει στην αντιπολίτευση και μάλιστα στη λεγόμενη «αριστερή αντιπολίτευση».

Οι σημερινοί κυβερνώντες θεωρούν το Κίνημα ως μέρος της ευρύτερης κεντροαριστερής αντιπολίτευσης και επιχειρούν να μας ταυτίσουν με τους «αιώνιους» αντιπάλους τους, με τους οποίους όμως δεν έχουν κανένα πρόβλημα να συνεργαστούν για να μας αποκλείσουν από την επόμενη Βουλή μέσω της αλλαγής του εκλογικού νόμου και της κατάργησης της απλής αναλογικής. Είναι προφανής η προσπάθεια τους να περιθωριοποιήσουν και αφοπλίσουν πολιτικά το Κίνημα μας.

Έχω την ισχυρή άποψη ότι το Κίνημα πρέπει να διατηρήσει τα βασικά ιδεολογικά χαρακτηριστικά του. Η συνάντηση της οικολογίας με την κοινωνική δικαιοσύνη και την πράσινη ανάπτυξη πρέπει να γίνει για το Κίνημα το νέο του δόγμα, έχοντας πάντα υπόψη τις συνθήκες κατοχής – απελευθέρωσης τις οποίες βιώνει η πατρίδα και ο λαός μας. Μόνο με την ενδυνάμωση αυτού του τετράπτυχου μπορούμε πραγματικά να κάνουμε ένα φρέσκο ξεκίνημα.