«Η στρατηγική διαχείρισης των υδάτων»

Ομιλία του Γιώργου Περδίκη στη Βουλή των Αντιπροσώπων - 8 Μαΐου 2008

Από το 1990 μια μελέτη της Διεθνούς Τράπεζας είχε καταγράψει τα προβλήματα διαχείρισης των υδατικών πόρων της Κύπρου. Προτάθηκε μια σειρά μέτρων και προτάσεων για μια ολοκληρωμένη και αειφόρο υδατική στρατηγική.

Άλλωστε οι άξονες δράσεις και οι στόχοι μιας σύγχρονης υδατικής πολιτικής είναι καταγραμμένοι με σαφήνεια στην Ευρωπαϊκή Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα 2000/60/ΕΚ στην οποία ενδεικτικά αναφέρεται ότι το νερό δεν είναι εμπορικό προϊόν όπως όλα τα άλλα αλλά αποτελεί κληρονομιά που πρέπει να προστατεύεται και να τυγχάνει κατάλληλης μεταχείρισης.
Εμείς ως Οικολόγοι διαχρονικά έχουμε προτείνει λύσεις μέσα στα πλαίσια αυτής της μελέτης που αν είχαν εφαρμοστεί προ καιρού δεν θα μας έφερναν στην ανάγκη τώρα για άμεση εγκατάσταση σταθμών αφαλάτωσης και τη μεταφορά νερού με δεξαμενόπλοια από το εξωτερικό. Οι λύσεις στις οποίες σήμερα προστρέχει η Κύπρος είναι πανάκριβες τόσο οικονομικά όσο και περιβαλλοντικά. Έγιναν «αναγκαίες», λόγω έλλειψης διαχρονικής πολιτικής και κυρίως λόγω έλλειψης πραγματικής πολιτικής βούλησης. Από την άλλη οι πολίτες, οι αγρότες αλλά και ουσιώδεις υπηρεσίες καλούνται να υποστούν αμφίβολης αποτελεσματικότητας, αλλά και οδυνηρές, περικοπές νερού.
Είναι ανάγκη λοιπόν να υπενθυμίζουμε τι είχαμε ως Οικολόγοι προτείνει και ζητούμε εκ νέου από την κυβέρνηση να δώσει προτεραιότητα στην υιοθέτηση των εξής εισηγήσεων:

1. Σύσταση ενιαίου φορέα υδάτων
Θα πρέπει να θεσμοθετηθεί το συντομότερο ο Ενιαίος Φορέας Υδάτων στον οποίο θα συμμετέχουν όλοι όσοι ασχολούνται με το νερό. Χωρίς την άμεση δημιουργία ενός φορέα που να διαχειρίζεται μια ενιαία πολιτική και να ελέγχει την εφαρμογή της δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα. Το νερό αποτελεί εθνικό πλούτο και πρέπει να υπάρχει διαφάνεια για τον τρόπο διάθεσης του μέσω ετήσιας έκθεσης του Ενιαίου Φορέα Υδάτων που να συζητείται στη Βουλή.

2. Εκσυγχρονισμό του Δικτύου Υδατοπρομήθειας
· Άμεση αντικατάσταση των σωλήνων αμιάντων, που όχι μόνο ευθύνονται για τις περισσότερες διαρροές αλλά υπάρχουν υπόνοιες ότι ευθύνονται και για κρούσματα καρκίνου του γαστρεντερικού συστήματος.
· Αντικατάσταση των προβληματικών δικτύων. Τα δίκτυα διανομής εκτός των μεγάλων υδατοπρομηθειών χάνουν μεγάλες ποσότητες νερού π.χ. Φρέναρος 46%, Γερμασόγεια 40% κ.α. Το 2005 χάθηκαν 8 εκ τόνοι νερό από τα δίκτυα μεταφοράς και διανομής.
· Εγκατάσταση υδρομετρητών. Το ένα τρίτο των Κοινοτήτων δεν έχουν υδρομετρητές άρα δεν γνωρίζουν ούτε πόσο νερό καταναλώνουν ούτε πόσο χάνουν από τα δίκτυα.
· Εκσυγχρονισμός συστημάτων άρδευσης, ειδικά στις ορεινές περιοχές όπου ακόμη οι λιγοστοί γεωργοί μας ποτίζουν τα περιβόλια τους με πεπαλαιωμένα αυλάκια (οι γνωστές δισσιές) που συνεχώς σκάζουν και προκαλούν διαρροές και διάβρωση του εδάφους.

3. Ανανεώσιμες λύσεις
· Να δοθεί προτεραιότητα στη δημιουργία των βιολογικών σταθμών επεξεργασίας λυμάτων. Να αντικατασταθεί επίσης το πόσιμο νερό που χρησιμοποιείται τώρα για άρδευση.
· Να χρησιμοποιηθούν τα επεξεργασμένα λύματα των Συμβουλίων Αποχετεύσεων στη γεωργία.
· Να προκηρυχθεί άμεσα η εγκατάσταση συστημάτων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στους υφιστάμενους σταθμούς αφαλάτωσης και στους σταθμούς που θα ολοκληρωθούν μέχρι το τέλους του έτους, για να μπορούν να μετριασθούν οι επιπτώσεις στο περιβάλλον και στο ενεργειακό ισοζύγιο από τη λειτουργία τους.
· Να γίνει επανεξέταση των ειδών που καλλιεργούμε και των αναγκών τους σε νερό.
· Να αξιοποιηθούν τα υφάλμυρα νερά με ήπιες μορφές αφαλάτωσης.
· Να ληφθούν μέτρα απορρύπανσης του πλούσιου υδροφορέα της Λευκωσίας και Λεμεσού από τα οικιακά λύματα.
· Να γίνει μελέτη οικολογικής αποθήκευσης υδάτινων πόρων στους τεχνικούς και φυσικούς αποταμιευτήρες.

4. Επανεξέταση κυβερνητικών αναπτυξιακών πολιτικών
· Να παγοποιηθεί άμεσα η διαδικασία αδειοδότησης γηπέδων γκολφ. Ο φυσικός και σπάνιος πόρος του νερού, χαραμίζεται για να ποτίζονται εκατοντάδες εκτάρια γρασίδι και να υδροδοτούνται χιλιάδες πολυτελείς επαύλεις. Άλλωστε γι’ αυτές τις επαύλεις είναι που γίνονται τα γήπεδα γκολφ. Τα σχέδια πώλησης γης και εξοχικών κατοικιών, εξυπηρετούνται από τα πλουσιοπάροχα και σκανδαλώδη κίνητρα που έδωσαν ΟΛΕΣ οι κυβερνήσεις τα τελευταία 20 χρόνια στους επιχειρηματίες ανάπτυξης (developers κλπ). Είκοσι χρόνια «χρηματοδοτείται» η ανάπτυξη των οικισμών γκολφ για να αντιμετωπιστεί η εποχικότητα του Κυπριακού τουρισμού και αποτέλεσμα ΜΗΔΕΝ. Κάποιοι έχουν θησαυρίσει αλλά η εποχικότητα δεν έχει αντιμετωπιστεί. Αυτή η διαπίστωση, αποδεικνύει ότι τα γήπεδα γκολφ αποτελούν την πρόφαση. Το κέρδος των μεγάλων συμφερόντων είναι η αιτία. Είμαστε κατά των γηπέδων γκολφ γιατί είναι καταστροφικά για το τοπικό περιβάλλον και το τοπίο και κατασπαταλούν το νερό που είναι πλέον παραπάνω από πολύτιμο. Ζητούμε από την κυβέρνηση να σταματήσει ΑΜΕΣΩΣ τις διαδικασίες παραχώρησης νέων αδειών για γήπεδα γκολφ και να περιορίσει την παροχή νερού σε υφιστάμενα γήπεδα γκολφ και στους οικισμούς γκολφ, στο ελάχιστο.
· Να επανεξεταστεί η παραχώρηση αδειών οικοδομής από πολεοδομικές αρχές για τη δημιουργία πισίνων. Υπάρχουν πολλές χιλιάδες πισίνες στο νησί που κατακρατούν και εξατμίζουν πόσιμο νερό που αντιστοιχεί με τις ετήσιες ανάγκες πολλών χιλιάδων ανθρώπων.
· Τα υπόγεια νερά χρειάζονται προστασία από τα κτηνοτροφικά λύματα, λιπάσματα και φυτοφάρμακα.
· Μεγάλης έκτασης οικιστικές αναπτύξεις θα πρέπει να υποχρεώνονται να προ πληρώνουν την εγκατάσταση σωλήνων του αποχετευτικού και ύδρευσης.
· Να αναθεωρηθεί η ισχύουσα τιμολόγηση του νερού. Με βάση την Οδηγία 2000/60/ΕΚ θα πρέπει μέχρι το 2010 το νερό να χρεώνεται στην αξία του.
· Να συλλέγονται τα όμβρια ύδατα των κτιρίων και των οδών με τη χρήση ειδικού εξοπλισμού.

5. Έκτακτα μέτρα μείωσης της κατανάλωσης και όχι αποκοπές
· Να μειωθεί η παροχή προς τις υδατοπρομήθειες και από τις υδατοπρομήθειες προς τα σπίτια κατά 30% με συνεχή ροή και χωρίς αποκοπές. Η περικοπή στην υδατοπρομήθεια προκαλεί περαιτέρω βλάβες, διαρροές στο δίκτυο, κίνδυνο μολύνσεων και γενικά πολύ λίγο προσφέρουν στην εξοικονόμηση νερού.
· Να επιχορηγηθεί έως και 100% η εγκατάσταση συστημάτων επεξεργασίας των «γκρίζων» οικιακών λυμάτων (δηλ. του νερού που χρησιμοποιούμε στους νιπτήρες, στα πλυντήρια και στα μπάνια μας) προς οικίες και επιχειρήσεις. Η πραχτική αυτή (για την οποία γίνεται ειδική αναφορά στην ανακοίνωση της Επιτροπής Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ημερομηνίας 18-7-07 προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο) επιτρέπει την μείωση της κατανάλωσης ανά κάτοικο κατά 40%. Με την εφαρμογή συστημάτων εξοικονόμησης και επαναχρησιμοποίησης του νερού μπορεί να μειωθεί η κατανάλωση κατά 300 Lit / ημέρα / οικιστική μονάδα τεσσάρων ατόμων. Συνεπώς μια οικιστική μονάδα μπορεί να εξοικονομήσει 110 περίπου τόνους νερό το χρόνο. Τα δέκα τελευταία χρόνια (1998 – 2007) υπολογίζεται ότι κτίστηκαν 118.973 οικιστικές μονάδες στο νησί μας (μόνο κατοικίες, δεν μιλάμε για ξενοδοχεία, δημόσια κτίρια, εστιατόρια κλπ κλπ). Με την εφαρμογή συστημάτων εξοικονόμησης / επαναχρησιμοποίησης νερού στην ύδρευση θα μπορούσαν να είχαν εξοικονομηθεί 55 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού. Παράλληλα τα δέκα τελευταία χρόνια η κυβέρνηση αγόρασε 215 εκατομμύρια κ.μ. αφαλατωμένο νερό. Συμπέρασμα: Με εξοικονόμηση / επαναχρησιμοποίηση νερού μόνο στα νέα κτίρια θα μπορούσαμε να αποφύγουμε το 26% της αφαλάτωσης. Σημειώστε ότι η αγορά νερού από την αφαλάτωση στοιχίζει σήμερα στην κυβέρνηση 20 εκατομμύρια ευρώ το χρόνο (η αύξηση της τιμής του πετρελαίου αυξάνει την τιμή της αφαλάτωσης). Όμως δεν έγινε κάτι τέτοιο. Η μέθοδος της επαναχρησιμοποίησης των γκρίζων νερών ξεκίνησε από το 1985. Υιοθετήθηκε το 1999 από την κυβέρνηση και από το 2000 άρχισε το πρόγραμμα επιδότησης της. Μέχρι σήμερα σύμφωνα με τα στοιχεία του Τμήματος Υδάτων έχουν εφαρμόσει το πρόγραμμα αυτό λιγότερο από 100 περίπου οικιστικές μονάδες ΜΟΝΟΝ. Τα στοιχεία αυτά αποδεικνύουν ότι ο δρόμος της εξοικονόμησης / επαναχρησιμοποίησης είναι πολύ μακρύς και αειφόρος και μπορεί να περιορίσει τις ανάγκες μας και την εξάρτηση της χώρας μας από την αφαλάτωση. Αλλά δυστυχώς δεν τον έχουμε ακόμα ξεκινήσει.
· Nα επιδοτηθεί 100% η εγκατάσταση σε πολυκατοικίες και άλλες αναπτύξεις συστημάτων ανακύκλωσης νερού για νέα χρήση.
· Να προχωρήσει η ίδια η κυβέρνηση σε τέτοιες εγκαταστάσεις στα ιδιόκτητα κτίρια της.
· Να καθορισθεί ποσοτική οροφή στις ποσότητες νερού που αντλούνται από διατρήσεις και στην κατανάλωση ανά άτομο (quota). Η όποια υπέρβαση από την καθορισμένη ποσότητα να τιμολογείται ακριβότατα.
· Όλοι οι εκτοξευτές νερού πρέπει να είναι εφοδιασμένοι με συσκευές μέτρησης για να καταγράφεται η υπέρβαση από το κατώφλι άντλησης.
· Να επιβληθούν υποχρεωτικοί κανονισμοί εγκατάστασης συστημάτων εξοικονόμησης νερού στα είδη υγιεινής των σπιτιών και ιδιαίτερα των κοινόχρηστων χώρων.

Τα πιο πάνω μέτρα οδηγούν σε εξοικονόμηση της τάξης του 40% γεγονός που καθιστά την ανάγκη αφαλάτωσης σχεδόν αχρείαστη. Στόχος πρέπει να είναι η μείωση της εξάρτησης της ύδρευσης από την αφαλάτωση, η χρησιμοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για την αφαλάτωση και η άρδευση της γεωργικής παραγωγής από επεξεργασμένα λύματα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μας καλεί να αναζητήσουμε τη λύση στο πρόβλημα της λειψυδρίας πρώτα στη σωστή διαχείριση των υδάτινων πόρων και μετά στη χρηματοδότηση νέων υποδομών υδροδότησης (π.χ. αφαλάτωση). Οι Οικολόγοι ζητούν επίμονα την εφαρμογή αυτής της αρχής. Επιμένουμε να αντιμετωπίζουμε κριτικά την πανάκεια της αφαλάτωσης και ζητούμε ορθή διαχείριση.
Όταν αποφασίσουμε στα σοβαρά ως πολιτεία και ως πολίτες να λάβουμε μέτρα αντιμετώπισης του υδατικού ενταγμένα μέσα σε ένα ολοκληρωμένο σχεδιασμό τότε θα έχουμε επιτύχει την επίλυση του προβλήματος. Η λύση δεν είναι η απρόσκοπτη παραγωγή και η απεριόριστη διάθεση μέσω των αφαλατώσεων επειδή είμαστε νησί. Η λύση είναι η λελογισμένη χρήση, η ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση. Πρέπει να ισχύει ο ίδιος οικολογικός κανόνας που ισχύει για όλους τους φυσικούς πόρους.
Ο ουρανός μπορεί κάποτε να βρέξει. Η θάλασσα θα είναι πάντα εκεί για να αφαλατώνεται. Στα αφαλατωμένα μυαλά των αρμοδίων πότε θα βρέξει λίγη σωφροσύνη λίγη προνοητικότητα και ολίγον – έστω – όραμα;

Γιώργος Περδίκης
Βουλευτής
Κίνημα Οικολόγων Περιβαλλοντιστών